Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam diễn ra từ ngày 22 đến 27/4/2024 Âm lịch, đây là lễ hội truyền thống được giữ gìn và tổ chức qua nhiều thế hệ tại TP Châu Đốc, tỉnh An Giang.
Năm 2001, Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam được Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ VHTTDL) công nhận là lễ hội cấp quốc gia. Năm 2014, Lễ hội đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể (DSVHPVT) quốc gia. Tuy nhiên, những giá trị của Lễ hội còn phù hợp với các tiêu chí Công ước 2003 của UNESCO để trở thành DSVHPVT đại diện nhân loại.
Dẫn đường đến Miếu Bà Chúa Xứ núi Sam →
Hoạt động lễ hội Vía bà Chúa Xứ núi Sam năm 2024
Lúc đầu khởi phát, các hoạt động Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ chỉ diễn ra trong cộng đồng Vĩnh Tế thôn. Ngày nay, Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam là Lễ hội cấp quốc gia lớn nhất Nam Bộ thu hút đông đảo du khách khắp cả nước và cả những cộng đồng người Việt sinh sống ở nước ngoài cũng đến tham quan, cúng viếng.
Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam như một bức tranh tái hiện toàn cảnh nhiều sắc màu tín ngưỡng dân gian, hình ảnh sinh hoạt văn hoá cộng đồng của ít nhất 04 dân tộc (Kinh, Hoa, Chăm, Khmer), bối cảnh lịch sử thời khẩn hoang, lập ấp, trấn giữ vùng biên thuỳ Châu Đốc tân cương, gắn liền công lao của các bậc tiền nhân.
Lễ Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam được tổ chức trang trọng từ ngày 23 đến 27 tháng 4 năm 2024 Âm lịch, trong đó ngày vía chính là ngày 25. Các lễ chính gồm:
- Lễ “tắm Bà” được cử hành vào lúc 0 giờ đêm ngày 23 rạng 24/4/2024 Âm lịch.
- Lễ “thỉnh sắc” tức rước sắc và bài vị Thoại Ngọc Hầu cùng hai phu nhân từ Sơn lăng về miếu bà, được cử hành lúc 15 giờ chiều ngày 24/4/2024 Âm lịch.
- Lễ túc yết và Lễ xây chầu: Lễ “túc yết” là lễ dâng lễ vật (lễ vật chính là con heo trắng) và tiến hành nghi thức cúng Bà, lúc 0 giờ khuya đêm ngày 25 rạng 26/4/2024 Âm lịch. Ngay sau đó, là “Lễ xây chầu” mở đầu cho việc hát bộ (còn gọi là hát bội hay hát tuồng).
- Lễ chánh tế được cử hành vào 4 giờ sáng ngày 27/4/2024 Âm lịch.
- Lễ hồi sắc được cử hành lúc 16 giờ chiều cùng ngày, ngay sau khi Lễ chánh tế kết thúc. Đây là lễ đem sắc và bài vị Thoại Ngọc Hầu cùng hai phu nhân về lại Sơn lăng.
Theo tín ngưỡng của người dân, nơi đây vẫn còn có những tục như xin xăm Bà, vay tiền Bà, thỉnh bùa Bà…
Video flycam Miếu Bà Châu Đốc, An Giang
Lịch sử, nguồn gốc Bà Chúa Xứ Núi Sam
Trong tín ngưỡng của người Kinh, Bà Chúa Xứ nằm trong hệ thống Thánh Mẫu, được tôn thờ trong điện thần và tổ chức các thực hành liên quan như lễ hội, tế lễ và các hình thức diễn xướng dân gian khác.
Theo truyền thuyết, Bà Chúa Xứ là người được Ngọc Hoàng sai xuống cứu dân độ thế, canh giữ bờ cõi. Bà cũng là một trong 6 nữ thần bất tử theo tín ngưỡng dân gian (bà Chúa Bầu, bà Chúa Liễu, bà Chúa Tó, bà Chúa Kho, bà Chúa Ngọc và bà Chúa Xứ).
Trước thế kỷ XVIII, tượng Bà được dân địa phương phát hiện và khiêng xuống từ đỉnh núi Sam bởi 9 cô gái đồng trinh, theo như lời dạy của Bà qua miệng “cô đồng”, nên người dân đã lập miếu để tôn thờ.
Theo nhà khảo cổ học người Pháp là Malleret đến nghiên cứu vào năm 1941, thì tượng Bà Chúa Xứ Núi Sam thuộc loại tượng thần Vishnu (nam thần), tạc dáng người nghĩ ngợi, quý phái, có giá trị nghệ thuật cao, được tạc vào cuối thế kỷ 6 bằng đá son, và rất có thể đây một trong số hiện vật cổ của nền văn hóa Óc Eo.
Sau này, nhà văn Sơn Nam cũng đã chép rằng: Tượng của Bà là pho tượng Phật đàn ông của người Khmer, bị bỏ quên lâu đời trên đỉnh núi Sam. Người Việt đưa tượng vào miễu, điểm tô lại với nước sơn, trở thành đàn bà mặc áo lụa, đeo dây chuyền. Và từ đó “Bà Chúa Xứ” là vị thần có quyền thế lớn ở khu vực ấy, xứ ấy…
Cũng theo lời truyền miệng dân gian, thì khi xưa có một nhóm người đến quấy nhiễu nơi đây. Gặp tượng Bà, họ muốn lấy đi nhưng xê dịch không được nên tức giận đập gãy cánh tay trái của pho tượng.
Chung quanh tượng Bà (đặt ở giữa chính điện), còn có bàn thờ Hội đồng (phía trước), Tiền hiền và Hậu hiền (hai bên), bàn thờ Cô (bên phải, có thờ một tượng nữ thần nhỏ bằng gỗ), bàn thờ Cậu (bên trái, có thờ một Linga bằng đá rất to, cao khoảng 1,2m)…
Lễ hội tôn vinh bà Chúa Xứ cũng là dịp người dân thể hiện tâm thức “uống nước nhớ nguồn”, sự tri ân, tôn kính đối với Bà. Theo thời gian, việc tôn thờ, đi viếng Bà không chỉ có người dân TP Châu Đốc, tỉnh An Giang, vùng Tây Nam bộ, mà ở người dân khắp mọi miền đất nước.
Lễ hội Vía Bà bên cạnh các hoạt động sinh hoạt tín ngưỡng hướng tới chủ điện thờ là một nhân vật huyền thoại, còn gắn với những nhân vật lịch sử – những người có công khai phá và bảo vệ vùng đất này – là vợ chồng danh tướng Thoại Ngọc Hầu cùng các bộ tướng và binh sĩ.
Kiến trúc miếu Bà Chúa Xứ Núi Sam tại Châu Đốc
Ban đầu miếu Bà Chúa Xứ Núi Sam được cất đơn sơ bằng tre lá, nằm trên vùng đất trũng phía tây bắc núi Sam, lưng quay về vách núi, chính điện nhìn ra con đường và cánh đồng làng.
Năm 1870, ngôi miếu được xây dựng lại bằng gạch hồ ô dước. Năm 1962, ngôi miếu được tu sửa khang trang bằng đá miểng và lợp ngói âm dương.
Năm 1965, Hội quý tế cho xây nới rộng nhà khách và làm hàng rào nhà chính điện của ngôi miếu. Năm 1972, ngôi miếu được tái thiết lớn và hoàn thành vào năm 1976, tạo nên dáng vẻ như hiện nay, và người thiết kế là hai kiến trúc sư Huỳnh Kim Mãng và Nguyễn Bá Lăng.
Đến khi ấy, kiến trúc miếu có dạng chữ “quốc”, hình khối tháp dạng hoa sen nở, mái tam cấp ba tầng lầu, lợp ngói đại ống màu xanh, góc mái vút cao như mũi thuyền đang lướt sóng.
Bên trong miếu có võ ca, chánh điện, phòng khách, phòng của Ban quý tế… Các hoa văn ở cổ lầu chính điện, thể hiện đậm nét nghệ thuật Ấn Độ.
Phía trên cao, các tượng thần khỏe mạnh, đẹp đẽ giăng tay đỡ những đầu kèo. Các khung bao, cánh cửa đều được chạm trổ, khắc, lộng tinh xảo và nhiều liễn đối, hoành phi ở nơi đây cũng rực rỡ vàng son.
Đặc biệt, bức tường phía sau tượng Bà, bốn cây cột cổ lầu trước chính điện gần như được giữ nguyên như cũ. Ở thời điểm năm 2009, thì miếu Bà Chúa Xứ Núi Sam là “ngôi miếu lớn nhất Việt Nam”.
Tổng hợp Duan24h.net
