Chú Hỏa là ai ? Ông trùm bất động sản từng sở hữu 30.000 căn nhà tại Sài Gòn

“Đi tàu Chú Hỷ, ở nhà Chú Hỏa” là câu mà người Sài Gòn xưa thường nói để chỉ hai nhân vật nổi tiếng: Chú Hỷ – “vua tàu thuyền” – có tàu chạy Lục tỉnh và Chú Hỏa – “vua nhà đất” – với gần 30.000 căn nhà phố khắp Sài Gòn – Gia Định – Chợ Lớn.

Chú Hỏa (1845 – 1901), tên thật là Huỳnh Văn Hoa (黃文華), hay còn gọi là Hui Bon Hoa theo tiếng Phước Kiến, Hứa Bổn Hòa theo âm Việt hóa vốn người làng Văn Tang, thuộc Gia Hòa Sơn, huyện Tư Minh, tỉnh Phúc Kiến, nay thuộc khu vực Hạ Môn, tỉnh Phúc Kiến, Trung Quốc.

Ông là một thương nhân người Việt gốc Hoa với quốc tịch Pháp. Ông là một trong Tứ đại Phú hộ của Sài Gòn xưa vào nửa đầu thế kỷ 20 mà dân gian từng tôn vinh: “Nhất Sĩ, nhì Phương, tam Xường, tứ Hỏa” (Huyện Sĩ – Lê Phát Đạt; Tổng đốc Phương – Đỗ Hữu Phương; Bá hộ Xường – Lý Tường Quan và chú Hỏa – Hui Bon Hoa).

Tuy xếp thứ tư nhưng chú Hỏa là người có nhiều huyền thoại và để lại nhiều dấu ấn nhất, trong đó phải kể đến tấm lòng không chỉ thu vén cho riêng mình mà còn biết hướng tới cộng đồng của ông. Ông có nhiều đóng góp quan trọng trong sự hình thành bộ mặt thành phố trong thời gian này.

Năm 1901, trong lúc cùng vợ về thăm Trung Quốc, Chú Hỏa đột ngột qua đời và được chôn cất ngay tại Tuyền Châu, hưởng dương 56 tuổi. Lúc đó, sử sách ghi chép là vào cuối đời Mãn Thanh, ông được truy phong hàm Nhất phẩm, có quyền “nộp thóc ghi tên Thái học”, vợ ông được tôn xưng Nhất phẩm phu nhân.

Giai thoại về sự nghiệp chú Hỏa 

Câu chuyện quen thuộc nhất khi nói chuyện về những bước khởi nghiệp của Chú Hỏa khi mới từ Trung Quốc đến Sài Gòn lập nghiệp chính là chỉ từ hai bàn tay trắng với một gánh ve chai trên vai, Chú Hỏa đã tạo dựng nên sự nghiệp lừng lẫy khiến cho người đời sau luôn nhắc nhở.

Rất nhiều người kể rằng có xuất thân nghèo khổ, Chú Hỏa từng kiếm sống bằng nghề buôn bán phế liệu, trong một lần thu mua ve chai, Chú Hỏa nhặt được cả túi vàng nằm trong một chiếc ghế nệm cũ. Người khác nói rằng Chú Hỏa đã mua được bức tượng đúc đồng nhưng bên trong đầy vàng.

Người ta còn truyền miệng cho nhau rằng cuộc đời Chú Hỏa thay đổi khi chính quyền Pháp mở cuộc đấu giá thanh lý 20.000 máy truyền tin cũ, không còn giá trị sử dụng. Chú Hỏa đã mua lại số hàng này, và nhờ vào kinh nghiệm nhiều năm buôn phế liệu, ông đã phân loại thành công được vàng từ những máy truyền tin tưởng chừng vô giá trị.

Còn theo một số người khác, khi lê la hầu như khắp Sài Gòn – Chợ Lớn để thu mua những thứ bỏ đi của thiên hạ, Chú Hỏa đã mua trúng đồ cổ, nhờ thạo chữ Hán nên biết trong đám đồ người ta vứt ra có đồ cổ từ thời Nguyên, đời Thanh, thậm chí từ đời Hán. Do đó, từ nghề mua ve chai này, ông tạo lập được gia sản đầu tiên khi mua rẻ, bán đắt những món đồ cổ từ thời xa xưa.

Nhiều người đã tỏ ra rành rẽ hơn, kể rằng lúc đầu Chú Hỏa sống với nghề mua bán “lạc xoong”, mua đồ cũ để chế biến và bán lại. Sau khi có được số vốn ban đầu, Chú Hỏa liền chuyển sang lĩnh vực bất động sản. Sự nghiệp bất động sản của ông lẫy lừng bắt nguồn từ lòng tốt của mình. Chú Hỏa từng làm ăn chung với một người Pháp, nhưng ông này do làm ăn thất bại nên đã sạt nghiệp và được Chú Hỏa giúp đỡ trở về lại quê hương. Để cảm tạ lòng tốt của bạn, ông người Pháp đã tiết lộ cho Chú Hỏa về kế hoạch xây dựng chợ Bến Thành của chính quyền thực dân Pháp.

Thế là ông Bui Hon Hoa mua cả khu đất sình lầy, hoang phế đối diện quảng trường Quách Thị Trang ngày nay. Khi thực dân Pháp xây dựng chợ Bến Thành, Chú Hỏa đã được đền bù số tiền rất lớn và sở hữu nền đất xung quanh chợ giá trị nhất thời ấy. Kể từ vụ làm ăn quá hời này, ông Bui Hon Hoa đã phát triển sự nghiệp của mình như vũ bão và đóng góp rất lớn cho sự thịnh vượng của vùng đất Sài Gòn lúc bấy giờ.

Sau khi thành công từ khu đất chợ Bến Thành, Chú Hỏa đã thành lập công ty bất động sản ”Công ty Bui Hon Hoa và các con”. Ông đã cho xây dựng 30.000 căn nhà phố để cho thuê lại, chiếm rất lớn diện tích vùng đất Sài Gòn – Chợ Lớn khi ấy. Số tiền thu được từ việc cho thuê nhà vô cùng lớn, tạo điều kiện cho Chú Hỏa bước chân vào lĩnh vực xây dựng. Công ty của ông đã xây dựng nên rất nhiều dự án bất động sản lộng lẫy nhất thời bấy giờ và hiện nay vẫn còn rất nhiều công trình được gia độc Bui Hon Hoa đóng góp cho cộng đồng.

Trong suốt quá trình kinh doanh, Chú Hỏa còn luôn biết chia sẻ với cộng đồng cũng như giới cầm quyền đương thời qua việc hiến tặng hàng loạt công trình phúc lợi xã hội mà chức năng vẫn tồn tại đến tận ngày nay, như: Bệnh viện Đa khoa Sài Gòn, Bệnh viện Phụ sản Từ Dũ, Trường THCS Minh Đức (quận 1), Bệnh viện Nguyễn Trãi (quận 5)…

Một số công trình nổi bật được Chú Hỏa xây dựng còn tồn tại đến ngày nay phải kể đến như: Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh, Bệnh viện Từ Dũ, Bệnh viện đa khoa Sài Gòn, Khách sạn Majestic,…

Không chỉ làm về bất động sản, ông còn kinh doanh thêm lĩnh vực cầm đồ, tiệm đầu tiên tọa lạc tại góc đường Nguyễn Thái Bình và Phó Đức Chính bây giờ. Thuở ấy trước cửa tiệm có một khu đất trống, Chú Hỏa liền mua ngay để xây dựng ba căn nhà sát nhau dành cho cả ba người con trai của mình.

Sau khi ông qua đời, ba người con đã xây dựng lại ngôi nhà của ba để lại với kiến trúc độc đáo 99 cửa nguy nga, lộng lẫy giữa trung tâm Sài Gòn. Ngôi nhà đặc biệt ấy chính là Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay nằm tại 97 Phó Đức Chính, quận 1.

Những người con của chú Hỏa

Giai thoại có người kể rằng chú Hỏa có ba người con trai và một người con gái. Nhưng có chuyện không may xảy ra với cô con gái của ông, cô ấy đã mất rất sớm vì bị bệnh phong cùi. Và cô gái này mất chính xác tại ngôi nhà 97 Phó Đức Chính là Bảo tàng Mỹ thuật hiện nay.

Từ đó xuất hiện câu chuyện tâm linh và được chuyển thể thành phim kinh dị đầu tiên của Việt Nam “Con ma nhà họ Hứa”. Có người lại kể ông Bui Hon Hoa chỉ có ba người con trai Huỳnh Trọng Huấn (1876 – 1934), Huỳnh Trọng Tán (1877 – 1934), Huỳnh Trọng Bình (1892 – 1951). Hai người con đầu được sinh tại Trung Quốc và theo Chú Hỏa sang Việt Nam lập nghiệp, duy chỉ có Huỳnh Trọng Tán là được sinh tại Sài Gòn.

Khi nhắc đến những người giàu thời xưa, thường xuất hiện câu chuyện các người con tranh giành tài sản, ăn chơi trác táng và phá hủy cơ nghiệp. Tuy nhiên, gia tộc Bui Hon Hoa hoàn toàn ngược lại.

Cả ba người con của chú Hỏa cùng nhau chung tay phát triển sự nghiệp của cha mình để lại. Họ luôn nằm lòng triết lý kinh doanh của gia đình là tiền kiếm được từ cộng đồng thì phải dùng để phục vụ cộng đồng.

Các con cháu của Chú Hỏa luôn luôn hòa thuận, không chia gia tài, chỉ chia nhau lợi tức. Mỗi khi cần chi số tiền lớn, cần phải thông qua người anh cả thì ngân hàng mới có thể giải ngân. Chính vì thế mà ngoài công trình ngôi nhà số 97 Phó Đức Chính cả ba ông Huấn, Tán. Bình cùng nhau xây dựng thì còn nhiều tòa nhà khác rất lộng lẫy được công ty Bui Hon Hoa thực hiện.

Nổi bật nhất phải kể đến khách sạn Majestic nằm tại quận 1 được xây dựng từ năm 1925. Đây là khách sạn đẳng cấp đầu tiên tại Sài Gòn có thiết kế 3 tầng lầu 44 phòng ngủ, có trang bị máy điều hòa không khí đầu tiên ở Đông Dương.

Ngoài ra còn các công trình công cộng như: Phước Thiện Y ( bệnh viện Nguyễn Trãi) năm 1909, Chẩn Y Viện ( bệnh viện đa khoa Sài Gòn) năm 1937, Bệnh viện  Maternité Indochinoise (Bệnh viện Từ Dũ) năm 1937,… Tất cả công trình đều được sử dụng đến hiện nay.

Con cháu gia tộc Bui Hon Hoa lần lượt rời khỏi Việt Nam sang Pháp định cư vào năm 1975. Tất cả đều thành công tại đất Pháp và từng trở về Việt Nam vào năm 2006 để thăm lại những địa điểm từng thuộc về Chú Hỏa – một trong bốn người giàu nhất lúc bấy giờ.

Con cháu Chú Hỏa kể chuyện làm giàu của cha ông

Bài viết “Sự thật về Hui Bon Hoa và Chú Hỏa” của tác giả Chen Bickun với những tư liệu được cung cấp từ dòng dõi của Hui Bon Hoa đang sinh sống ở Paris (Pháp) cho biết về sự thật con đường làm giàu của Chú Hỏa như một chuyện cổ tích.

Nguyên lúc mới sang Việt Nam, Chú Hỏa đã làm việc với một chủ người Pháp. Tính siêng năng và tốt bụng của ông đã khiến cho ông chủ Pháp thương và giúp vốn để ông mở tiệm cầm đồ để khởi nghiệp kinh doanh.

Tiệm cầm đồ đầu tiên của Chú Hỏa là căn nhà nằm ở góc đường Phó Đức Chính và Nguyễn Thái Bình ngày nay, còn văn phòng làm việc cho ông chủ người Pháp của ông ở trước cửa tiệm bên kia đường, trên một khu đất vẫn còn trống.

Chính khu đất trống này Chú Hỏa đã mua và xây ba căn sát nhau trên đường Phó Đức Chính, mỗi căn dành cho một người con trai. Căn giữa đặt bàn thờ tổ tiên, ông giao cho người con trai lớn, còn hai căn nhà hai bên giao cho hai đứa con trai còn lại.

Ba căn nhà này về sau đã được các người con của Chú Hỏa xây dựng lại trở thành ba tòa nhà nguy nga, được dân gian xưa nay vẫn gọi là nhà Chú Hỏa, nay cả ba tòa nhà này đều được sử dụng làm Bảo tàng Mỹ thuật (97 Phó Đức Chính, P.Nguyễn Thái Bình, Q.1, TP.HCM).

Mở tiệm cầm đồ một thời gian, tích lũy được một số tiền, ông đổ vào ngành bất động sản bằng cách mua trước những khu đất sắp quy hoạch, chẳng hạn như ông đã mua toàn bộ vùng đất gần tiệm cầm đồ của mình vốn là vũng lầy bao quanh địa điểm mà người Pháp dự định xây chợ Bến Thành mới (tức chợ Bến Thành ngày nay).

Để thuận lợi cho việc kinh doanh, Chú Hỏa đổi tên thành Jean Baptiste Hui Bon Hoa khi trở nên giàu có.

Thành lập Công ty bất động sản Hui Bon Hoa sở hữu gần 30.000 căn nhà ở Sài Gòn (có tư liệu cho là 22.000 căn nhà). Các công trình nhà ở này đóng góp một vai trò quan trọng trong việc hình thành bộ mặt thành phố Sài Gòn những năm cuối thế kỷ 19.

Với Công ty Hui Bon Hoa, Chú Hỏa nổi tiếng về sự giàu có ở Đông Dương khiến nhà cầm quyền Pháp phải kính nể.

Tổng hợp bởi Duan24h.net