Theo tín ngưỡng Tứ Phủ, ông Hoàng Mười là con thứ 10 của vua cha Bát Hải Động Đình (một quan lớn ở thiên đình, tiên trong cõi hạc). Theo sự sắp xếp của vua cha, ông Hoàng Mười xuống trần gian để giúp dân giúp nước.
Truyền thuyết và lịch sử
Ông Hoàng Mười không chỉ được biết đến là con trai thứ 10 (số 10 mang ý nghĩa tròn đầy, viên mãn) mà còn nổi danh là người tài đức vẹn toàn, văn võ song toàn. Ông không chỉ là một vị tướng xông pha chinh chiến nơi trận mạc, mà còn là một người hào hoa phong nhã, giỏi thơ phú và văn chương. Truyền thuyết về vị tướng “Tài đức vẹn toàn” này đã in sâu trong tâm trí người dân Việt.
Truyền thuyết Hà Tĩnh: Theo truyền thuyết tại vùng Hà Tĩnh, ông Hoàng Mười chính là Lê Khôi, một vị tướng tài ba, cháu ruột của Lê Lợi và đã theo Lê Lợi chinh chiến trong suốt 10 năm kháng chiến chống quân Minh.
Uy Minh Vương Ly Nhật Quang: Một truyền thuyết khác kể rằng ông Hoàng Mười giáng trần và trở thành Uy Minh Vương Ly Nhật Quang, con trai của Vua Lý Thái Tổ, người cai quản châu Nghệ An.
Nguyễn Xí: Câu chuyện được lưu truyền nhiều nhất kể về việc ông Mười giáng sinh thành Nguyễn Xí, một tướng giỏi dưới thời Vua Lê Thái Tổ. Nguyễn Xí đã có công lớn trong việc giúp vua dẹp giặc Minh, và sau đó được giao nhiệm vụ trấn giữ đất Nghệ An, Hà Tĩnh – cũng chính là quê hương của ông.
Tín ngưỡng và đền Ông Hoàng Mười
Đền ông Hoàng Mười tại làng Xuân Am, xã Hưng Thịnh, huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An, là một trong những địa chỉ tâm linh nổi tiếng nhất cả nước. Được xây dựng vào thế kỷ 17 dưới thời Lê Trung Hưng, đền còn có tên gọi khác là đền Mỏ Hạc hay đền Xuân Am.
Huyện Hưng Nguyên, nằm ở tả ngạn sông Lam thuộc tỉnh Nghệ An, là quê hương của nhiều nhân tài nổi tiếng như Đinh Bạt Tụy, Nguyễn Trường Tộ, Phạm Hồng Thái, và Lê Hồng Phong. Đây còn là vùng đất địa linh có bề dày lịch sử và trầm tích văn hóa đặc trưng của xứ Nghệ. Trải qua quá trình hình thành và phát triển, Hưng Nguyên luôn gắn bó mật thiết với công cuộc xây dựng và phát triển đất nước, đóng góp lớn lao về công của và trí tuệ.
Đền nằm ở vị trí có cảnh quan đẹp, xung quanh là sông Cồn Mộc trong xanh uốn lượn, phía xa là ruộng đồng xanh tươi, bên sau là núi Con Mèo và núi Dũng Quyết. Đền nằm xa làng mạc, giữa non nước hữu tình, tạo nên vẻ trong lành yên ả.
Theo tín ngưỡng Tứ Phủ, ông Hoàng Mười được coi là vị quan thương dân, dạy dân trồng lúa, trồng dâu nuôi tằm, đắp đê ngăn lũ, làm thủy lợi, cầu cống, đường sá, chợ búa, giúp nhân dân có cuộc sống ổn định, ấm no. Hình tượng ông Hoàng Mười luôn lung linh, mầu nhiệm, gắn bó và gần gũi với bản lĩnh và khí chất người xứ Nghệ. Ông còn là người có xuất thân cao quý, văn võ song toàn, hào hoa phong nhã, tên “Mười” mang ý nghĩa tròn đầy, toàn diện.
Giáo sư Vũ Ngọc Khánh nhận định: “Ông Hoàng Mười là nhân vật huyền thoại nhưng lại gần gũi thân quen và được nhân dân quý trọng, tôn sùng. Ông rất hợp với tâm lý và phong cách xứ Nghệ, biết lo lắng cho cuộc sống bình an của dân chúng, biết yêu thiên nhiên, thích văn chương, yêu phong nguyệt.”
Văn hóa và lễ hội
Tín ngưỡng thờ ông Hoàng Mười thể hiện ý nghĩa nhân sinh sâu sắc, giáo dục ý thức cội nguồn, đạo lý uống nước nhớ nguồn, và đã trở thành nét đẹp trong văn hóa tinh thần của dân tộc. Người dân Nghệ An và người Việt Nam thường nhắc nhở nhau về đền thờ ông Hoàng Mười để thể hiện sự chân thành ngưỡng mộ. Hàng năm, vào tháng 3 và tháng 10, nhân dân các nơi trên cả nước đều nô nức về đền ông Hoàng Mười tại làng Xuân Am để dâng nén hương thơm tưởng nhớ đến vị thần “Hộ quốc tý dân”, cầu mong phù hộ cho mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an.
Trong tín ngưỡng Tứ Phủ/thờ Mẫu, các nam thần như ông Hoàng Mười giữ vai trò quan trọng, tạo nên sự hài hòa âm dương, lưỡng phân lưỡng hợp trong tư duy tín ngưỡng của người Việt. Các vị thần đã được “nhân thần hóa” và “lịch sử hóa” trở thành những nhân vật có công lao và sự kiện cụ thể trong lịch sử dân tộc.
Tín ngưỡng này phản ánh tâm hồn dân tộc, có sức sống mãnh liệt và uyển chuyển, tự điều chỉnh để phù hợp với từng giai đoạn lịch sử khác nhau, góp phần tạo nên một nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc.
Tổng hợp bởi Duan24h.net
