Chính quyền địa phương 2 cấp: Cơ Hội và Thách Thức

Từ ngày 1/7/2025, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp chính thức được triển khai đồng bộ trên toàn quốc, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong cải cách hành chính tại Việt Nam. Với việc mở rộng phạm vi địa phương, phân cấp và phân quyền mạnh mẽ hơn, mô hình này không chỉ mang lại cơ hội lớn cho hệ thống chính quyền và đội ngũ cán bộ có năng lực mà còn đối mặt với nhiều thách thức trong quá trình vận hành.

Bài viết này sẽ phân tích chi tiết về mô hình chính quyền 2 cấp, những kết quả ban đầu, thách thức, cơ hội, cũng như các giải pháp để nâng cao chất lượng phục vụ nhân dân.

Tổng quan về mô hình chính quyền địa phương 2 cấp

Mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là một trong những cải cách hành chính quan trọng, được Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Quốc hội và Chính phủ quyết tâm thực hiện. Theo đó, chính quyền địa phương được tổ chức thành hai cấp chính: cấp tỉnh và cấp xã (bỏ cấp huyện ở một số địa phương thí điểm).

Mục tiêu là tinh gọn bộ máy, tăng cường hiệu quả quản lý, phân cấp phân quyền rõ ràng hơn, đồng thời nâng cao chất lượng phục vụ người dân và doanh nghiệp.

Bối cảnh và ý nghĩa

Theo Nghị quyết của Quốc hội, mô hình này được xây dựng nhằm:

• Tinh gọn bộ máy: Giảm bớt các tầng nấc trung gian, tối ưu hóa hiệu quả quản lý hành chính.
• Phân cấp, phân quyền: Tăng quyền tự chủ cho chính quyền cấp xã, giúp xử lý nhanh chóng các vấn đề thực tiễn tại địa phương.
• Nâng cao chất lượng phục vụ: Đặt trọng tâm vào việc đáp ứng nhu cầu của người dân, cải thiện trải nghiệm khi thực hiện các thủ tục hành chính.
• Thúc đẩy chuyển đổi số: Ứng dụng công nghệ thông tin để giảm khoảng cách địa lý, nâng cao hiệu quả điều hành.

Thực tiễn triển khai

Đến nay, nhiều địa phương trên cả nước đã triển khai thí điểm mô hình này và ghi nhận những kết quả tích cực. Theo báo cáo từ các địa phương, việc giải quyết thủ tục hành chính đã nhanh chóng hơn, đội ngũ cán bộ thể hiện sự tận tâm, nhiệt tình. Ví dụ, đại biểu Quốc hội Nguyễn Hải Dũng (đoàn Nam Định cũ) chia sẻ:

“Bản thân tôi khi thực hiện thủ tục đổi giấy phép lái xe trực tuyến cũng nhận thấy quy trình rất thuận lợi, không có khó khăn gì.”

Tuy nhiên, để đáp ứng kỳ vọng ngày càng cao của người dân, mô hình này vẫn cần được hoàn thiện và nâng cấp liên tục.

Thành tựu ban đầu và phản hồi tích cực

Kết quả thí điểm

Quá trình thí điểm mô hình chính quyền 2 cấp tại nhiều địa phương đã mang lại những thay đổi rõ rệt:

• Thủ tục hành chính nhanh gọn hơn: Nhiều dịch vụ công được số hóa, giảm thời gian xử lý. Ví dụ, các thủ tục như cấp giấy phép lái xe, đăng ký hộ khẩu, hay xác nhận giấy tờ được thực hiện trực tuyến hoặc tại chỗ với thời gian rút ngắn đáng kể.
• Cán bộ tận tâm, gần dân: Đội ngũ cán bộ cấp xã được đánh giá là gần gũi, chủ động hỗ trợ người dân, đặc biệt tại các địa phương nông thôn.
• Ứng dụng công nghệ thông tin: Hạ tầng công nghệ thông tin hiện đại đã giúp kết nối dữ liệu giữa các cấp chính quyền, hỗ trợ điều hành và giám sát hiệu quả hơn.

Theo đại biểu Nguyễn Hải Dũng, sự kết hợp giữa tinh thần trách nhiệm của cán bộ và hạ tầng công nghệ đã giúp hiện thực hóa mục tiêu nâng cao chất lượng phục vụ nhân dân.

Hỗ trợ từ trung ương

Chính phủ đã ban hành 28 nghị định hướng dẫn phân cấp, phân quyền cho các địa phương, tạo hành lang pháp lý rõ ràng. Đồng thời, Quốc hội đã thông qua nghị quyết cho phép Chính phủ linh hoạt xử lý các vấn đề cấp bách, bao gồm sửa đổi quy định pháp luật hiện hành nếu cần thiết. Các cơ chế này giúp tháo gỡ kịp thời những vướng mắc trong quá trình triển khai.

Phản hồi từ người dân

Nhiều người dân bày tỏ sự hài lòng với mô hình mới. Một khảo sát gần đây trên Báo Điện tử Chính phủ (ngày 25/6/2025) cho thấy, hơn 70% người dân tại các địa phương thí điểm đánh giá cao sự cải thiện trong tốc độ xử lý thủ tục hành chính và thái độ phục vụ của cán bộ. Một số ý kiến cụ thể:

• “Tôi chỉ mất 30 phút để hoàn thành thủ tục đăng ký đất đai, trong khi trước đây phải chờ cả ngày.” – Anh Nguyễn Văn Hùng, Hà Nội.
• “Cán bộ xã giờ thân thiện hơn, sẵn sàng giải thích chi tiết khi tôi thắc mắc.” – Chị Trần Thị Mai, Quảng Nam.

Thách thức trong quá trình triển khai

Dù đạt được nhiều kết quả tích cực, mô hình chính quyền 2 cấp vẫn đối mặt với một số thách thức:

• Bất cập trong vận hành: Việc mở rộng phạm vi địa phương và tăng cường phân quyền có thể dẫn đến sự chồng chéo nhiệm vụ hoặc thiếu đồng bộ trong quản lý.
• Năng lực cán bộ: Một số cán bộ cấp xã chưa đáp ứng được yêu cầu mới về chuyên môn, kỹ năng công nghệ thông tin, hoặc thái độ phục vụ.
• Hạ tầng chưa đồng bộ: Một số địa phương, đặc biệt là khu vực nông thôn, miền núi, còn thiếu hạ tầng công nghệ thông tin để triển khai dịch vụ công trực tuyến.
• Kỳ vọng ngày càng cao của người dân: Khi chất lượng dịch vụ cải thiện, người dân kỳ vọng nhiều hơn vào sự minh bạch, nhanh chóng và hiệu quả.

Đại biểu Lê Đào An Xuân (đoàn Phú Yên cũ) nhấn mạnh:

“Việc tổ chức mô hình chính quyền 2 cấp là một quyết tâm chính trị lớn, nhưng cũng là thử thách trong việc xây dựng đội ngũ cán bộ đủ năng lực, phẩm chất và tinh thần phục vụ.”

Cơ hội cho hệ thống và cán bộ có năng lực

Mô hình chính quyền 2 cấp không chỉ là thách thức mà còn mở ra nhiều cơ hội:

• Tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả: Việc giảm bớt tầng nấc trung gian giúp chính quyền cấp xã trực tiếp xử lý nhiều vấn đề, từ đó phản hồi nhanh hơn với người dân.
• Phát huy vai trò cán bộ cấp xã: Là cầu nối trực tiếp giữa Nhà nước và nhân dân, cán bộ cấp xã có cơ hội thể hiện năng lực, sáng tạo trong công việc.
• Khuyến khích đổi mới sáng tạo: Phân quyền mạnh mẽ hơn cho phép địa phương linh hoạt trong quản lý, từ đó thúc đẩy các sáng kiến cải cách hành chính.
• Ứng dụng chuyển đổi số: Công nghệ thông tin giúp giảm khoảng cách địa lý, hỗ trợ cán bộ làm việc hiệu quả hơn và nâng cao trải nghiệm của người dân.

Đại biểu Trần Khánh Thu (đoàn Thái Bình cũ) nhận định:

“Đây là cơ hội cho cả hệ thống và những cán bộ có năng lực. Việc bổ sung nhân sự, thậm chí điều động Tỉnh ủy viên làm Bí thư, Chủ tịch xã, cho thấy sự quyết tâm trong việc xây dựng một bộ máy tinh gọn, hiệu quả.”

Công tác sắp xếp cán bộ

Theo tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, các địa phương đã thực hiện sắp xếp cán bộ theo nguyên tắc “chọn người theo việc”, ưu tiên những người có năng lực, phẩm chất đạo đức tốt, và tinh thần phục vụ nhân dân. Một số điểm nổi bật:

• Tái cấu trúc đội ngũ: Nhiều địa phương đã điều động cán bộ cấp cao về làm lãnh đạo cấp xã, đảm bảo chất lượng quản lý.
• Đào tạo và nâng cao năng lực: Các chương trình tập huấn về chuyên môn, kỹ năng công nghệ thông tin được tổ chức thường xuyên.
• Khen thưởng và xử lý nghiêm minh: Các hình thức ghi nhận, khen thưởng được áp dụng để khuyến khích cán bộ, đồng thời có biện pháp xử lý đối với những trường hợp không đáp ứng yêu cầu.

Giải pháp để nâng cao hiệu quả

Để mô hình chính quyền 2 cấp hoạt động hiệu quả và bền vững, cần tập trung vào các giải pháp sau:

• Hoàn thiện hành lang pháp lý: Tiếp tục rà soát, sửa đổi các quy định pháp luật để phù hợp với thực tiễn.
• Nâng cao năng lực cán bộ: Tăng cường đào tạo, đặc biệt về kỹ năng công nghệ thông tin và thái độ phục vụ.
• Đầu tư hạ tầng công nghệ: Đảm bảo các địa phương, đặc biệt là khu vực nông thôn, có đủ điều kiện triển khai dịch vụ công trực tuyến.
• Tăng cường giám sát và phản hồi: Thành lập các tổ công tác thường trực để hỗ trợ, giám sát và xử lý kịp thời các vấn đề phát sinh.
• Đẩy mạnh truyền thông: Tuyên truyền về lợi ích của mô hình mới để người dân và doanh nghiệp hiểu rõ và đồng hành.

Kết luận và kỳ vọng

Mô hình chính quyền địa phương 2 cấp từ ngày 1/7/2025 là một bước tiến quan trọng trong công cuộc cải cách hành chính tại Việt Nam. Dù còn nhiều thách thức, nhưng với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, quyết tâm chính trị mạnh mẽ và sự đồng hành của người dân, mô hình này hứa hẹn sẽ mang lại những thay đổi tích cực, góp phần xây dựng một nền hành chính hiện đại, hiệu quả, lấy người dân làm trung tâm.

Như đại biểu Trần Khánh Thu chia sẻ:

“Đây không chỉ là mong muốn của cá nhân tôi mà là niềm hy vọng của tất cả người dân chúng ta, hướng tới một tương lai mà đời sống người dân được cải thiện, chỉ số hạnh phúc được nâng cao.”

Với sự đồng hành của công nghệ, sự quyết liệt của lãnh đạo, và tinh thần trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, Việt Nam hoàn toàn có thể kỳ vọng vào một hệ thống chính quyền phục vụ nhân dân tốt hơn, góp phần đưa đất nước sánh vai với các quốc gia phát triển.