Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) đang tiến hành rà soát tổng thể mạng lưới đường sắt đô thị theo mô hình và tầm nhìn mới, đáp ứng bối cảnh mở rộng địa giới hành chính khi sáp nhập hai tỉnh Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu. Đây là một bước đi chiến lược nhằm xây dựng hệ thống giao thông hiện đại, đồng bộ, phục vụ sự phát triển bền vững của khu vực kinh tế trọng điểm phía Nam.
Dưới sự chỉ đạo của Ban Chỉ đạo phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị TP.HCM, Sở Xây dựng đã đề xuất các phương án cụ thể để triển khai quy hoạch này, với sự phối hợp chặt chẽ từ Ban Quản lý đường sắt đô thị TP và các đơn vị tư vấn chuyên môn.
Rà soát quy hoạch mạng lưới đường sắt đô thị theo tầm nhìn mới
Sở Xây dựng TP.HCM đã gửi văn bản đề nghị Ban Quản lý đường sắt đô thị phối hợp với các đơn vị tư vấn để rà soát tổng thể quy hoạch mạng lưới đường sắt đô thị, đảm bảo phù hợp với định hướng mở rộng địa giới hành chính sau khi hợp nhất TP.HCM với Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu.
Nội Dung Đề Xuất
- Quy hoạch giao thông tỉnh Ninh Bình đến năm 2030
- Mức độ quan tâm đất nền tại Bình Dương tăng đột biến
- Bản đồ quy hoạch, kế hoạch huyện Giồng Trôm (Bến Tre)
Nội dung rà soát tập trung vào việc xác định vị trí các nhà ga, depot (kho bãi bảo dưỡng tàu), và các khu vực phát triển đô thị theo mô hình TOD (Transit-Oriented Development – phát triển đô thị gắn với giao thông công cộng). Ngoài ra, quy hoạch không gian ngầm đô thị cũng được chú trọng, nhằm tối ưu hóa sử dụng không gian và đảm bảo tính kết nối hiệu quả giữa các khu vực trong siêu đô thị mới.
Mô hình TOD được xem là một giải pháp tiên tiến, khuyến khích phát triển các khu đô thị hiện đại xung quanh các trạm đường sắt đô thị, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tiếp cận giao thông công cộng, giảm ùn tắc và thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội. Việc rà soát này không chỉ hướng đến việc đáp ứng nhu cầu giao thông mà còn nhằm xây dựng một hệ sinh thái đô thị bền vững, lấy giao thông công cộng làm trung tâm.
Phương án kết nối đường sắt từ trung tâm TP.HCM đến sân bay Long Thành
Một trong những trọng tâm của kế hoạch rà soát là nghiên cứu phương án kết nối đường sắt từ trung tâm TP.HCM, thông qua sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất, đến sân bay quốc tế Long Thành.
Theo đó, Sở Xây dựng đề nghị Ban Quản lý đường sắt đô thị phối hợp với đơn vị tư vấn để nghiên cứu phương án kết nối thông qua tuyến đường sắt Thủ Thiêm – Long Thành. Tuyến đường này được xác định là một dự án trọng điểm, với chủ trương giao UBND TP.HCM làm cơ quan chủ quản đầu tư, theo công văn ngày 18/3 của Bộ Xây dựng gửi Thủ tướng Chính phủ.
Các phương án kết nối được xem xét bao gồm tích hợp với các tuyến metro hiện có như metro số 2, metro số 4, metro số 6, hoặc xây dựng tuyến đường sắt mới nếu cần thiết. Phương án đề xuất cần đảm bảo phù hợp với kịch bản khai thác đồng thời hai sân bay Tân Sơn Nhất và Long Thành, tuân thủ chỉ đạo của Thủ tướng về việc ưu tiên hướng tuyến ngắn nhất, nhanh nhất và hiệu quả nhất. Điều này không chỉ giúp tối ưu hóa thời gian di chuyển mà còn đáp ứng nhu cầu đi lại ngày càng tăng của người dân trong khu vực.
Kết quả nghiên cứu sẽ được Ban Quản lý đường sắt đô thị TP tích hợp vào quy hoạch mạng lưới đường sắt đô thị, sau đó hoàn thiện và gửi Sở Xây dựng để tổng hợp, tham mưu báo cáo UBND TP. Tài liệu này sẽ được trình lên Ban Chỉ đạo phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị TP.HCM để xin ý kiến chỉ đạo, đảm bảo tính thống nhất và khả thi của dự án.
Hiện trạng và tầm nhìn mạng lưới Metro TP.HCM, Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu
Theo quy hoạch hiện tại, TP.HCM đang triển khai mạng lưới đường sắt đô thị với 12 tuyến, tổng chiều dài khoảng 510km. Trong khuôn khổ Nghị quyết 188 của Quốc hội, TP.HCM ưu tiên đầu tư công để triển khai đồng loạt 7 tuyến metro với tổng chiều dài 355km, dự kiến hoàn thành vào năm 2035. Ngoài ra, hai tuyến đường sắt Thủ Thiêm – Long Thành và tuyến kết nối từ trung tâm TP đến Cần Giờ được xác định là các dự án ưu tiên, với kế hoạch huy động vốn tư nhân để đẩy nhanh tiến độ.
Về phía Bình Dương, quy hoạch hiện tại bao gồm 12 tuyến đường sắt đô thị với tổng chiều dài khoảng 305km. Trong đó, tuyến metro số 1 (từ TP mới Bình Dương đến Suối Tiên) được lựa chọn là dự án ưu tiên triển khai trước. Dự án này có chiều dài hơn 29km, tổng mức đầu tư ước tính 46.725 tỷ đồng, hiện đang được Hội đồng thẩm định nhà nước xem xét. UBND tỉnh Bình Dương nhấn mạnh rằng việc chờ hợp nhất địa giới hành chính có thể làm chậm cơ hội đầu tư vào hạ tầng giao thông trọng điểm, trong khi dự án đã đáp ứng đầy đủ các tiêu chí về quy hoạch, nhu cầu, kỹ thuật, tiến độ, nguồn vốn và sự đồng thuận.
Tại Bà Rịa – Vũng Tàu, quy hoạch mạng lưới đường sắt đô thị bao gồm 3 tuyến với tổng chiều dài khoảng 125km. Trong đó, tuyến metro số 3 (Vũng Tàu – Bà Rịa – Phú Mỹ) được định hướng xây dựng, với tính toán kết nối đến sân bay Long Thành tại tỉnh Đồng Nai. Tuyến đường sắt Thủ Thiêm – Long Thành cũng được kỳ vọng sẽ đáp ứng nhu cầu đi lại giữa hai sân bay lớn là Tân Sơn Nhất và Long Thành, tạo động lực phát triển kinh tế và du lịch cho khu vực.
Tổng hợp lại, sau khi hợp nhất địa giới hành chính, TP.HCM mới sẽ sở hữu mạng lưới đường sắt đô thị với tổng chiều dài gần 1.000km, chưa kể các tuyến đường sắt quốc gia do trung ương triển khai hoặc các tuyến có thể được điều chỉnh để địa phương thực hiện trong tương lai. Tổng nhu cầu vốn cho 9 tuyến đường sắt đô thị và đường sắt quốc gia tại khu vực này ước tính lên đến hơn 1,2 triệu tỷ đồng.
Ưu tiên phát triển Tuyến Metro Số 1 (Suối Tiên – TP Mới Bình Dương)
Tuyến metro số 1 (Suối Tiên – TP mới Bình Dương) là một trong những dự án trọng điểm được ưu tiên triển khai. Với chiều dài hơn 29km và tổng mức đầu tư 46.725 tỷ đồng, dự án này được đánh giá là có đầy đủ cơ sở pháp lý, kỹ thuật và sự đồng thuận để triển khai ngay.
UBND tỉnh Bình Dương nhấn mạnh rằng việc đẩy nhanh tiến độ dự án không chỉ đáp ứng nhu cầu đi lại mà còn đóng vai trò là hạ tầng xương sống, thúc đẩy sự phát triển của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
Dự án này đã được Hội đồng thẩm định nhà nước xem xét, với kỳ vọng sẽ sớm được phê duyệt để triển khai. Việc hoàn thành tuyến metro số 1 sẽ tạo ra một hành lang giao thông quan trọng, kết nối TP.HCM với khu vực TP mới Bình Dương, từ đó giảm áp lực giao thông đường bộ và thúc đẩy phát triển đô thị theo mô hình TOD.
Kết luận
Việc rà soát và phát triển mạng lưới đường sắt đô thị TP.HCM theo mô hình và tầm nhìn mới là một bước đi quan trọng để đáp ứng nhu cầu phát triển của siêu đô thị sau khi hợp nhất với Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu. Với tổng chiều dài gần 1.000km đường sắt đô thị và các dự án kết nối trọng điểm như tuyến Thủ Thiêm – Long Thành hay metro số 1 Suối Tiên – TP mới Bình Dương, TP.HCM đang hướng đến một hệ thống giao thông hiện đại, bền vững và hiệu quả.
Các phương án quy hoạch và đầu tư đang được triển khai đồng bộ, với sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, hứa hẹn sẽ mang lại diện mạo mới cho khu vực kinh tế trọng điểm phía Nam trong tương lai gần.
