Phòng công chứng nhà nước phải giải thể hoặc chuyển sang tư nhân

Nghị định 104/2025, có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, quy định chi tiết lộ trình chuyển đổi hoặc giải thể các phòng công chứng nhà nước trên toàn quốc, nhằm thực hiện Luật Công chứng 2024. Theo đó, đến hết năm 2028, các phòng công chứng nhà nước phải hoàn tất việc chuyển đổi thành văn phòng công chứng tư hoặc giải thể. Dưới đây là thông tin chi tiết về quy định này.

Tổng quan về tổ chức hành nghề công chứng tại Việt Nam

Hiện nay, Việt Nam có khoảng 1.300 tổ chức hành nghề công chứng, bao gồm:

• Phòng công chứng: Là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Sở Tư pháp, thuộc hệ thống công chứng nhà nước.
• Văn phòng công chứng: Là tổ chức công chứng tư nhân, hoạt động theo mô hình doanh nghiệp.

Riêng tại TP.HCM, có 7 phòng công chứng và 110 văn phòng công chứng, cho thấy sự phát triển mạnh mẽ của hệ thống công chứng tư tại khu vực này.

Quy định chuyển đổi và giải thể phòng công chứng

Theo Nghị định 104/2025, các phòng công chứng nhà nước sẽ phải chuyển đổi thành văn phòng công chứng tư hoặc giải thể, tùy thuộc vào điều kiện thực tế tại từng địa phương. Quy trình này được thực hiện như sau:

Trường hợp chuyển đổi:

• Nếu địa phương đã có các văn phòng công chứng đáp ứng đủ nhu cầu công chứng của cá nhân và tổ chức, Sở Tư pháp sẽ lập đề án chuyển đổi phòng công chứng thành văn phòng công chứng.
• Đề án này được trình lên UBND cấp tỉnh để xem xét và phê duyệt.

Trường hợp giải thể: Nếu phòng công chứng không đủ điều kiện để chuyển đổi thành văn phòng công chứng, Sở Tư pháp sẽ lập đề án giải thể và trình UBND cấp tỉnh quyết định.

Đối tượng áp dụng:

• Quy định này chỉ áp dụng đối với các phòng công chứng nhà nước, không ảnh hưởng đến hoạt động của các văn phòng công chứng tư nhân.
• Nhu cầu công chứng các hợp đồng, giao dịch của người dân vẫn được đảm bảo thông qua hệ thống văn phòng công chứng tư.

Lộ trình chuyển đổi và giải thể phòng công chứng

Lộ trình chuyển đổi hoặc giải thể được xây dựng dựa trên mức độ tự chủ tài chính của các phòng công chứng, với các mốc thời gian cụ thể như sau:

• Trước ngày 31-12-2026: Hoàn thành chuyển đổi hoặc giải thể đối với các phòng công chứng tự bảo đảm toàn bộ chi thường xuyên và chi đầu tư.
• Trước ngày 31-12-2027: Hoàn thành đối với các phòng công chứng tự bảo đảm toàn bộ chi thường xuyên.
• Trước ngày 31-12-2028: Hoàn thành đối với tất cả các phòng công chứng còn lại.

Ý nghĩa của quy định

Việc chuyển đổi hoặc giải thể các phòng công chứng nhà nước theo Nghị định 104/2025 nhằm:

• Tăng cường hiệu quả hoạt động công chứng: Chuyển đổi sang mô hình văn phòng công chứng tư giúp các tổ chức hành nghề công chứng hoạt động linh hoạt, chuyên nghiệp hơn.
• Đáp ứng nhu cầu xã hội: Đảm bảo nhu cầu công chứng của cá nhân, tổ chức được duy trì thông qua hệ thống văn phòng công chứng tư, đặc biệt tại các địa phương có hệ thống công chứng tư phát triển mạnh như TP.HCM.
• Tối ưu hóa nguồn lực: Giảm gánh nặng ngân sách nhà nước đối với các đơn vị sự nghiệp công lập, đồng thời thúc đẩy tính tự chủ và cạnh tranh trong lĩnh vực công chứng.

Kết luận

Nghị định 104/2025 đánh dấu bước chuyển đổi quan trọng trong hệ thống công chứng tại Việt Nam, với mục tiêu hiện đại hóa và nâng cao chất lượng dịch vụ công chứng. Đến hết năm 2028, các phòng công chứng nhà nước sẽ hoàn tất việc chuyển đổi thành văn phòng công chứng tư hoặc giải thể, đảm bảo nhu cầu công chứng của người dân vẫn được đáp ứng đầy đủ.